فصل دوم: كلیات

-          امتحان باید تحقق هدف‌های آموزشی را در هر یك از مواد درسی ارزیابی كند.

-          سوالات امتحانی باید با محتوای مواد آموزشی سازگار باشد، توانایی و مهارت دانش‌آموزان را در سطوح مختلف هدف‌های تربیتی مورد سنجش قرار دهد و از میان تمامی هدف‌های تربیتی مورد سنجش قرار دهد و از میان تمامی سئوالات ممكن در رابطه با هدف‌های رفتار و محتوای هر درس به گونه‌ای انتخاب شوند كه نمونه جامعی از آموخته‌های دانش‌آموزان را مورد سنجش قرار دهند.

-          محتوای امتحان باید متناسب با هدفهایی باشد كه امتحان برای آن هدفها انجام گیرد.

-          نوع و چگونگی هر یك از پرسش‌های امتحانی باید متناسب با نوع رفتار مورد اندازه‌گیری باشد.

-          امتحان باید طوری طرح ریزی شود كه نتایج آن تا حد امكان به دور از خطای اندازه‌گیری باشد.

 

فصل سوم: آزمون تشریحی و كاربرد آن

آزمونهای تشریحی یا انشایی به آزمونهایی اطلاق می‌شود كه پاسخ سئوالات آنها از یك پاراگراف تا یك انشا یا مقاله‌ی كامل را شامل شود.

-         قواعد تهیه سئوالات انشایی (گسترده پاسخ)

1- سوال باید طوری تهیه نمود كه به طور مستقیم به هدف مورد اندازه‌گیری مربوط باشد.

2- سوال را باید طوری نوشت كه موضوع مهمی را مورد سنجش قرار دهد.

3- صورت سوالهای انشایی باید، هم از نظر آیین نگارش و هم نظر رسم الخط واضح و مشخص باشد.

4- در تهیه سئوالات انشایی، از كاربرد كلمات «چه كسی»، «چه وقت»، «كجا» و...  (كلماتی كه حكایت از اندازه‌گیری امور جزئی و كم اهمیت می‌نماید) باید پرهیز نمود.

5- به پاسخ‌دهندگان حق انتخاب چند سوال از میان تعدادی سوال داده نشود.

6- زمان كافی به پاسخ دهندگان داده شود و حتی‌الامكان برای هر سوال وقت جداگانه‌ای پیشنهاد شود.

7- با نوشتن سوالاتی كه به جواب كوتاه نیاز دارند تعداد سوالات افزایش داده شود.

8- سوالات انشایی با واژه‌ها یا عباراتی از این قبیل شروع شود.

«مقایسه كنید»، «دلایل این امر را بنویسید»، « مثالهای اصیل و ابتكاری این موضوع را ذكر كنید»، «چگونگی این امر را توضیح دهید»، «نتایج این رویداد را پیش‌بینی كنید» و...

9- استفاده از سوالات انشایی را باید به هدف‌هایی محدود نمود كه با سایر انواع آزمونها به خوبی قابل سنجش نیستند.

10- در سوالاتی كه برای سنجش توانایی ارزشیابی آزمون شونده تهیه می‌شوند از موقعیت‌های بدیع تازه استفاده شود.

11- سوالات مربوط به مطالب و عقاید بحث‌انگیز باید از آزمون‌شونده بخواهد تا شواهد لازم برای مستندكردن عقیده انتخابی خود بیان كند نه این كه از او خواسته شود تا صرفاً عقاید شخصی خود را شرح دهد.

تذكر 1- توانایی‌های ذهنی و مهارت‌هایی كه با سوالات انشائی (گسترده پاسخ) می‌توان سنجید، كاربرد، تجزیه و تحلیل، تركیب و ارزشیابی می‌باشد.

تذكر 2- از سوالات انشایی (گسترده پاسخ) بهتر است همراه با سایر سوالات در امتحانات پایانی اعم از پایان سال، ثلث یا نیمسال تحصیلی استفاده شود.

قواعد تصحیح سوالات انشایی (گسترده پاسخ)

1- پاسخ هر سوال تنها بر اساس هدفی كه در آن گنجانده شده است تصحیح شود.

2- از پاسخهایی كه به عنوان نمونه برای پرسش‌ها تهیه شده به عنوان كلید استفاده شود، لیكن از دانش‌آموزان با هر عبارتی كه مفاهیم مورد نظر را ارائه نمایند پذیرفته شود.

3- تمام پاسخهای آزمون شوندگان را به یك سوال تصحیح نموده و بعد پاسخهای مربوط به سوال دوم و...، تا آخر به همین ترتیب ادامه یابد.

4- در موقع تصحیح برگه‌های امتحانی از شناسایی نام صاحبان آنها خودداری شود.

5- اگر هر یك از اوراق توسط چند نفر جداگانه نمره داده شود میانگین این نمرات ملاك معتبرتری برای ارزشیابی پاسخها خواهد بود. (معدل‌گیری از نمره‌های چند مصحح بر اعتبار و عینیت ارزشیابی می‌افزاید)