ويژگيهاي اخلاقي رسول خدا(ص)در قرآن كريم،
در قرآن كريم، بارها از رسول خدا(ص) نام برده شده و مهمترين ويژگيهاي اخلاقي ايشان بيان شده است. خداوند او را داراي، خلق عظيم، ، روِوف و رحيم، ، اسوه حسنه و معرفي ميكند.
ويژگيهاي اخلاق فردي
انسان جداي از ديگران و بدون ارتباط با آنها، در وجود خود ويژگيها و خلقياتي دارد. اين ويژگيها در شكلدهي شخصيت فرد، نقش اساسي دارد و طبيعتاً بروز و ظهورش در مسائل خانوادگي و اجتماعي و سياسي است. در ذيل به چند نمونه از خلقيات فردي پيامبر(ص)ميپردازيم:
توكّل
معناي توكل اين نيست كه انسان از وسايل و اسباب پيروزي كه خداوند در جهان ماده در اختيار او گذاشته است، صرفنظر كند؛ بلكه منظور اين است كه انسان در چهار ديوار عالم ماده و محدوده قدرت و توانايي خود محاسبه نشود و چشم خود را به حمايت و لطف پروردگار بدوزد. اين توجه؛ آرامش و اطمينان و نيروي فوقالعاده روحي و معنوي به انسان ميبخشد كه در مواجهه با مشكلات اثر عظيمي خواهد داشت. و پيامبر خدا(ص) از توكّل كنندگان به درگاه خدا بود تا با كمك او به انجام مأموريت الهياش بپردازد.
صبر
دوران 23 ساله رسالت پيامبر(ص) همه صبر بود: 13 سال صبر مكي؛ صبر بر آزارها و شكنجهها و 10 سال صبر مدني؛ صبر به جهاد و قتال. صبر مكي بر جهاد عقيدتي، اخلاقي و تربيتي استوار بود و صبر مدني بر جهاد سياسي، اقتصادي و نظامي.
اسوه صبر؛ رسول حق(ص) از آن هنگام كه بار سنگين رسالت را به دوش گرفت، تا آن زمان كه به رفيق اعلي پيوست، هيچ متزلزل نشد و صبوري را پيشه خود كرد.
تواضع
با اينكه پيامبر(ص) داراي عاليترين مقام بود، از همه مردم بيشتر تواضع داشت. آن حضرت به دستور خداوند، با تواضع تمام حتي در سلام كردن بر ديگران پيشي ميگرفت و ميفرمود:
، اَلحَمدُ لله الَّذي جَعَلَ في اُمّتي مَن امَرني ان ابدءهُم بِالسَّلامِ ؛ سپاس خدايي را كه در امت من كساني را قرار داده كه مرا مأمور به پيشدستي در سلام كردن بر آنها كرده است.
شجاعت
پيامبر اكرم(ص) در اوج قله صلابت و شجاعت قرار داشت. او در سختترين ميدانها حضور مييافت و با استواري در ميدان مستقر ميشد و بارها قهرمانان دشمن در برابر شجاعت او ميگريختند. در جنگ احد وقتي مسلمين شكست خوردند، همه آنها جز اندكي همانند علي(ع) صحنه جنگ را ترك كرده، پا به فرار گذاشتند و براي حفظ جانشان از كوهها بالا رفتند، اما پيامبر شجاعانه در ميدان جنگ ايستاد و مسلمانان فراري را دعوت به بازگشت ميكرد. اين واقعه را قرآن كريم به خوبي بيان كرده است.
اميرالمؤمنين علي(ع) كه از شجاعان روزگار، بلكه شجاع شجاعان است، شجاعت نبي گرامي اسلام(ص) را اين گونه ترسيم ميفرمايد:
، هرگاه جنگ، سخت و شعلهور ميشد، ما به رسول خدا(ص) پناه ميبرديم و در آن هنگام، هيچ يك از ما به دشمن نزديكتر از او نبود.
ويژگيهاي اخلاق اجتماعي
انسان بدون ارتباط با ديگران، بسياري از تواناييهايش بروز نميكند. ايجاد رابطه با ديگران نيز آداب و شرايط خودش را دارد. در گير و دار اين ارتباطهاست كه گوهر آدمي هويدا ميشود و انسان اجتماعي بار ميآيد. در اين قسمت به چند ويژگي اجتماعي از اخلاق پيامبر اكرم(ص) اشاره ميشود:
استقامت و پايداري
رسول اكرم(ص) در جامعهاي عقب افتاده و دور از عقل و دانش و در برابر مردمي لجوج و سرسخت و در ميان دشمناني انبوه و مصمم و در طريق ساختن جامعهاي سالم و سربلند و با ايمان و پيشتاز بايد استقامت ميكرد. استقامت رسول خدا(ص) در زمينههاي گوناگون؛ اما با هدف واحد اجراي احكام الهي و جلب رضايت خداوند بود. استقامت در برابر خرافهپرستي مردم، پايداري در برابر بتپرستي، استقامت در انجام رسالت الهي، استقامت در راه تبليغ دين، مقاومت در برابر دشمنيها و تحمل سختيها؛ از جمله مواردي بود كه پيامبر اكرم(ص) در برابر آنها ايستاد و متحمل آزار و اذيتهايي شد
حياء و چشمپوشي
منظور از چشمپوشي، ناديده گرفتن امور ناپسندي است، كه سرشت انسان آن را نميپسندد. راغب در معناي حياء مينويسد:
، وَ الحَياءُ انقباضُ النفسِ عَنِ القَبائحِ وَ تَركُه؛ حياء خودداري نفس از زشتيها و ترك زشتيهاست. پيامبر اسلام(ص) در اين راستا در درجه نهايي آن بود.
دلسوزي نسبت به مردم
پيامبر(ص) دلسوز مردم بود. رنجهاي آنها را رنج خود ميدانست و براي سختيهايي كه مردم تحمل ميكردند، رنج ميبرد و سعي فراوان در رفع مشكلات مردم داشت. چنان نبود كه خود در خوشي و رفاه زندگي كند، در حالي كه مردم در مشكلات باشند. او واقعاً و قلباً مردم را دوست ميداشت. حتي نسبت به دشمنانش هم مهربان بود. از درگاه خداوند برايشان عذاب طلب نميكرد.
رويگرداني از باطل
مسلّماً يك شخصيت اجتماعي كه درصدد اصلاح نابهنجاريهاي فكري، عقيدتي و فرهنگي و... جامعه است، نارواييهاي گفتاري و رفتاري زيادي را از سوي مخالفان خود خواهد ديد. در بسياري از آيات از پيامبر(ص) خواسته شده كه از اعمال مشركان اعراض كند و نسبت به آنها واكنشي از خود نشان ندهد و چنان برخورد كند كه گويا نديده و نشنيده و يا براي او اين اعمال اصلاً مهم نيست و اين چه بسا براي مخالفان كوبندهتر از عكسالعمل نشان دادن است:
(انعام آیه68) ؛ هرگاه كساني را ديدي كه آيات ما را استهزا ميكنند، از آنها روي بگردان تا به سخن ديگري بپردازند. و اگر شيطان از ياد تو ببرد، هرگز پس از ياد آمدن با اين جمعيت ستمگر منشين.
گاه مشركان در مسجد الحرام مينشستند و آياتي از قرآن را به حالت تمسخر ميخواندند تا پيامبر(ص) و مسلمين را بيازارند. خداوند از پيامبر(ص) ميخواهد وقتي چنين صحنهاي را مشاهد كرد، خود را وارد آنها نكند و با بياعتنايي از كنارشان بگذرد تا آن كه وارد موضوع ديگري شوند. مشركان با اين كار هم ميخواستند پيامبر(ص) را آزار روحي بدهند و هم مانع انجام مراسم عبادي توسط آن حضرت در مسجدالحرام بشوند.
(اعراف آیه199) ؛ (به هر حال) با آنها مدارا كن و عذرشان را بپذير و به نيكيها دعوت نما و از جاهلان روي بگردان (و با آنان ستيزه مكن).
سلام دوستان عزیز،دانش آموزان گرامی و اولیای محترم :